عطاری ها:شوش جدید که با ورود کاوشگران شکل گرفت به خدمات فراوانی نیاز داشت.بدون شک بهداشت و درمان یکی از مهم ترین موارد آن بود.تا آنجایی که مطالعات ما اجازه می دهد می توان ادعا کرد که مسئولین باستان شناسی خصوصا گیرشمن در این راه پیش قدم بود.او که اطلاعات بهداشتی خود را با مراجعه به کتاب های مختلف می گرفت قادر بود که به مردم کمک کند.بنابراین می بایست در این راه او را شخصی خدمتگزار نامید.
در زمینه ی درمان و تامین داروهای مورد نظر می توان به تاریخچه ی انواع حوادث نیز اشاره کرد.به طور مثال انواع عقرب گزیدگی یا نیش های مار که معمولا زیاد اتفاق می افتاد قابل اشاره است.در مواردی از قول بزرگان دیروز و مدفون شده های امروز مرحوم حاج عبدالحسین دانیالی اولین کسی بود که بر این کار تسلط داشت و مارگزیدگان را درمان می کرد.
حاج عبدالحسین دانیالی که موسس اولین داروخانه ی شوش است از هر دو روش عطاری و دارویی استفاده می کرد.انواع درختچه های کوچک و نیز بوته های موجود در شوش قابل استفاده بودند.به طور مثال برای رفع حساسیت های پوستی درختچه ای وجود داشت که به زبان محلی قلبلب گفته می شد و شیره ای سفید رنگ داشت.
عطاری ها در شوش را می توان به سه نفر مربوط دانت ضمن اینکه مابقی افراد بدون داشتن مکانی خاص از داروهای محلی استفاده می کردند.اولین آن ها مرحوم دانیالی بود که شرح آن گذشت.البته ایشان در موارد بسیاری به مردم قدیم شوش خدمت کرد و باید نام او گرامی داشته شود و من در یک مورد حتی در کتب خارجی از قول یک آلمانی مشاهده کردم که نام ایشان را ذکر کرده اند.
دومین نفر که در این مورد اقدام کرد مرحوم حاج عبدالنبی زربخش بود.او را باید اولین مغازه ی خاص عطاری نامید زیرا دانیالی از هر دو شکل سنتی و غیر سنتی استفاده می کرد.مغازه ی او روبروی مسجد جامع و بالاتر از بانک ملی مرکزی بود.توضیحات او برای مردم قابل قبول بود.او که از مهاجرین دزفول بود و به دلیل درگیری با دولت به شوش نقل مکان کرده بود تا نزدیکی پایان عمر در شوش ماند و انواع خدمات را انجام داد.جالب این است که وی در مشارکت های مردمی همیشه در کنار مرحوم دانیالی بود.
من شخصا این مغازه را به یاد ندارم.بنابراین می توان گفت که وی قبل از سال چهل و هشت چنین فعالیتی داشته است.با توجه به گفته های مردم آن زمان تنها مغازه عطاری بود. او توضیحات را کامل می داد.او اجناس خود را از دزفول حمل می کرد و در قوطی های خاص جا می داد.آن طور که گفته می شود وی با کاغذ و نخ مخصوص نسخه ها را می پیچید.البته بعضی از خانم های آن زمان مشتری خاص او بودند زیرا حنا و گل سرشور استفاده می کردند.
از دیگر مواردی که می توان به آن اشاره نمود استفاده از انواع ختمی ها برای شستشوی سر میان مردان و ن بود.این ماده که از درخت کنار(سدر) به دست می آمد تنها ماده ای بود که مورد استفاده قرار می گرفت.گویا در آن زمان ها خبری از شامپو نبود و شوش به دلیل در اختیار داشتن دو حمام عمومی از این ماده زیاد استفاده می کرد.بعضیاز افراد مسن و دارای تجربه، استحمام در رودخانه شاوور را که آبی زلال داشت را با سدر مطرح کردند.
دومین عطاری که باید از آن نام برد مربوط به مرحوم احمد نصیری که همان آیند دزفولی باشد.علت اینکه مرحوم زربخش نیز مغازه ی خود را تغییر داد و به فروش انواع خواروبار اقدام کرد همین تاسیس عطاری مرحوم آیند بود.این مغازه که روبروی مسجد جامع اما به سمت پایین بود و هنوز فرزندان و نوه های او همین کار را ادامه می دهند مورد استقبال فراوان مردم خصوصا عشایر بود.
مرحوم آیند فردی مومن بود و لذا ضمن توجه دادن مردم به استفاده از انواع داروها خود با رفتارهای متینش باعث اعتماد سازی مردم گردید.این مهم خصوصا در ماه های محرم و صفر که مرحوم فعالیت های زیادی داشت به چشم می خورد.من شخصا ایشان را در کودکی دیدم و فعالیت های او را از نزدیک مشاهده کردم.گاه برای خرید انواع ختمی ها و نیز حنا برای خانواده به وی مراجعه می کردم.
با توجه به توسعه ی شوش و نیاز به انواع داروهای جدید ،عطاری ها آن گسترش لازم را پیدا نکردند.در واقع وجود درمانگاه خدمات اجتماعی و افرادی مانند دکتر خلیل اللهی و فروخر آلمانی و تقاضای خرید یخچال نفتی و نگه داری داروهای شیمیایی گرایش به آن مکان بیشتر و به عطاری ها فقط برای مصارف حمام و نیز حنا بیشترین خرید ها انجام می گرفت.
عطاری های شوش در طول تاریخ کمک های فراوانی به مردمان آن زمان از جمله روستایی ها نمودند.شاید سخت ترین کاری که می شد برای آن ها انجام داد مخلوط کردن انواع گیاهان دارویی باشد.مرحوم زربخش از این روش زیاد استفاده می کرد.این کار قبل از شنیدن درد دل های بیمار انجام نمی گرفت.در واقع آنچه شنیده می شد بر اساس آن ها نسخه پیچی انجام می گرفت.
یکی دیگر از نکان جالب در مورد عطاری های شوش پرداختن به وسایل تزیینی خصوصا برای خانم ها بود.در این مسیر شانه های چوبی برای شانه کردن موهای زن ها در کنار داروهای گیاهی وجود داشت.انواعی از عطرهای شدید بو نیز قابل استفاده بود اما میزان استفاده به دلیل فقر آن زمان مردم زیاد نبود.در هنگام مراجعه ی به عطاری های شوش هدف های دیگری نیز به وسیله ی روستاییان دنبال می شد.
مواردی مانند خرید مشک آب، نعل زدن اسب ها ،الاغ ها و قاطرها،خریدن داس های کشاورزی و تیز کردن آن ها، خریدن پالان و جل حیوانات،زیرا این مغازه ها در کنار هم قرار داشتند و برای یک روستایی به صرفه نبود که برای یک کار به شوش وارد شود.
البته توجه به تاریخچه ی دارو و نیز انواع خدمات می تواند راه را برای یافتن انواعی از گیاهان دارویی شوش و شناخت آن ها مهیا کند.به نظر می رسد که تعدادی از این داروها به فراموشی سپرده شده باشند و یا اینکه اثری از آن ها نباشد.بیشتر این درختچه ها نزدیک بیشه می روییدند و کاملا طبیعی بودند.قدیمی ها چنین داروهایی را می شناختند و مورد استفاده قرار می دادند.
درباره این سایت